Bismillah
Besət (peyğəmbərliyə seçmə/təyin) "Oxu" əmri ilə başlayır.
Rəsulullahın (s) besəti bəşəriyyətin qiyamətə qədər yol xəritəsini izah edən və həyatın manifestini bəyan edən bir gündür.
BESƏT-in səbəbini oxumaq əmri ilə başlaması çox vacibdir.
Oxumaq üçün verilən “Oxu” əmri nədir?
Oxumanın nəticəsi nə olmalıdır?
Oxumaq insanı hara aparmalıdır?
Bu sualların cavabları bizə BESƏT-in niyə OXUMA əmri ilə başladığını öyrədir.
Quran insanlara bir çox sahədə “oxumağı” əmr edir:
1- Yaradılış/Yaradılış dünyasını oxumaq.
Varlıq aləmində Allahın ayələrini oxumaq əmr edilmişdir.
Həqiqətən, göylərin və yerin yaradılmasında, gecə ilə gündüzün bir-birini əvəz etməsində hikmət sahibləri üçün dəlillər vardır.” Ali-İmran/190
Elə isə yaradılış aləminə baxın və ilahi ayələri oxuyun.
- Fizikanı öyrənin!, Yaradılış dünyasında ilahi əlamətləri görün, maddi dünyada ilahi möcüzəni araşdırın.
- Astronomiya/astronomiyanı öyrənin! Göydəki varlıqları deşifrə edin.
- Biologiya oxu! Canlıları araşdıraraq həyatın mənbəyini tapın.
-Arxeologiya oxu! Tarixi əşyaları qazıb tədqiq etməklə tarixdə insanların başına nələr gəldiyini görün.
Xülasə, birinci oxu sahəsində yaradılış aləmindəki maddi varlıqların tədqiqi əmr olunur. Təbiət elmləri sahələrində Allahın yaratdığı maddi varlıqların əlamətlərini oxumaq əmr edilmişdir!
Beləliklə, Yaradılış dünyasını oxumaqla nəyə çatmaq istəyirsiniz?
Yaradılış aləmində ilahi əlamətlər insanı Yaradana doğru aparacaq.
Əgər fizika, kimya, astrologiya, arxeologiya, biologiya və digər təbiət elmləri insanları Allaha aparmırsa, oxumaq baş tutmayıb. Bu o deməkdir ki, informasiya yığılıb, elmdən istifadə olunub.
2- Təşri dünyasını oxumaq:
Oxuyun! Allahın kəlamını oxu! Vəhyi oxuyun!
“O, dinin hökmlərindən Nuha tövsiyə etdiklərini, sənə vəhy etdiyimizi, İbrahimə, Musaya və İsaya tövsiyə etdiyimizi bir yol olaraq sizə xəbər verdi və izah etdi. Dinə sadiq qalın və bu barədə ixtilaf etməyin. Sənin onları iman gətirməyə dəvət etdiyin şey müşriklər üçün çox böyük və ağırdır; Allah istədiyini Özü üçün seçər və kim Ona tərəf dönərsə, onu doğru yola yönəldər”. Şura/13
İkinci oxuma sahəsi Təş'ri səltənətidir. Yəni Təş'ri aləmində yazılan əmrləri oxumaq əmr olunur.
- İlahi əmrlər, qanunlar, halal-haram, qanuni hökmlər...
- Allahın öyrətdiyi elmi, hikməti və əxlaqı oxuyun!
Yazılı şəriət hökmləri və İslam qanunları oxunmalı və bu müddəalar həyat tərzini və həyat manifestini müəyyən etməlidir.
Yazılı vəhy oxunmazsa, Bi'setin çəkdiyi yol xəritəsi izlənilə bilməz. Həyat tərzi müəyyən edilmir. Və nəticədə insan qanunvericilik dünyasını öyrənməyəcək və Allahın insan üçün istədiyi məqsədə çata bilməyəcək.
3- Özünü oxumaq:
“Ey iman gətirənlər, özünüzə baxın. Əgər doğru yolu tapmısınızsa, azğın insan sənə zərər verə bilməz. “Hamınızın gedəcəyi yer Allaha ibadətdir və O, etdiyiniz əməlləri sizə mütləq xəbər verəcəkdir”. Qız/105
Üçüncü oxu sahəsi insanın özünü oxumasıdır. "Özünüzü oxuyun"!
İnsana əmr olunub ki, öz içindəki ilahi nişanələri oxusun, özünü tanı!
- sən kimsən, hardan gəlmisən?
- Haradasan, harda yaşayırsan?
- Niyə gəlmisən, niyə yaranmısan?
- Hara gedəcəksən?
Hz. Əli (ə) insanın özünü tanıması haqqında belə buyurur: “Allah rəhmət eləsin o kəsə ki, haradan gəldiyini, harada olduğunu və hara getdiyini bilir”.
Özünü tanımayan o deməkdir ki, özünü oxumayıb.
Bisetin oxu əmri ilə başlaması onun bütün kainatı oxuması və tanıması deməkdir. Yazılı və canlı, maddi və mənəvi varlıqları oxumaq Yaradana çatmaqdır.
Bu üç sahədə OXUYUN! Əmrləri yerinə yetirmək insanın səlahiyyətində və ixtiyarında olan bir məsələdir. Amma dördüncü oxunuş var ki, artıq insanın səlahiyyətində və seçimində deyil.
4-Qiyamət günü əməl dəftərini/əməl dəftərini oxumaq:
Qiyamət günü insanın əməl dəftəri ona veriləcək və ona “İndi oxu!” deyiləcək.
Bu oxu isteğe bağlı deyil, insanlar oxumalıdır.
“Kitabını oxu, bu gün hesaba çəkilmək üçün kifayət edirsən”. İsra/14
“O gün hər kəsi, hər bir ümməti, tabe olduqları ilə birlikdə çağıracağıq. “Həqiqətən, kitab sağ əlinə verilən kəslər kitablarını zərrə qədər haqsızlıq etmədən oxuyacaqlar.” İsra/71.
“Kimə kitabı sağ tərəfindən verilsə, deyəcək: Gəl, kitabımı oxu”. Hakka/ 19
“Kimə kitabı sol tərəfdən verilsə, deyəcək: “Kaş ki, kitabım ona verilməsəydi”. Hakka/25
Besət OXUMA əmri ilə başlayır. Bu oxunuşun bir məqsədi olmalıdır.
Yaradılış dünyasını oxuyun! Yol xəritəsini öyrənin.
Təş'ri dünyasını oxuyun! Həyat təzahürünüzü öyrənin.
Öz dünyanızı oxuyun! Özünü tanısan, Rəbbini də tanıyarsan.
Ona görə də BESƏT oxumaq əmri ilə başlayır.
Səbahəddin Türkyılmaz
