Allahın adı ilə
Məhərrəm ayının başlaması ilə möminlər əsrlərdir davam etdikləri yas mərasimlərini təkrarlayacaq, mərsiyələr oxuyacaq və Hüseyni qiyamın hikmətinə, dərinliyinə, ölçülərinə və yaranmasının səbəbləri haqqında şərhlər verəcək və düşünəcəklər.
Şübhəsiz ki, əsrlər boyu zehinləri məşğul edən Hüseyni Dirilişin aspektlərindən biri, hansı motivə əsasən İmam Hüseyn (ə) niyə görə ailəsini və Haşim oğullarından bir qrupu özü ilə götürərək Mədinədən getməsi məsələsidir.
Bizim dövrümüzdə, keçmişdə olduğu kimi, bu mövzuda fərqli fikirlər irəli sürülmüşdür və bundan sonra mövzuya fərqli açılardan yanaşılacaqdır. Çünki insanlıq tarixində bənzərsiz olan bu hərəkat, bəsirət, fədakarlıq, cəsarət, qəhrəmanlıq, zalımla barışmazlıq, məzlumiyyət, bütün insanlıq, xüsusən müsəlmanlar üçüni brət dərsləri, mübarizə üsulları və haqq yolda hər şeydən keçmək mesajları ilə dolu hərəkatdır. Çünki heç kim bu böyük tarixi hadisəyə biganə qala bilməz.
Müxtəlif fikirləri bir neçə başlıq altında araşdırdıqdan sonra həqiqətə ən yaxın olduğuna inandığımız düşüncəni ortaya qoymağa çalışacağıq.
Birinci rəy: İmam Hüseyn (ə) öldürülməmək qaçaraq Mədinəni tərk etdi. Çünki Yezid Mədinədəki valisindən onun üçün İmam Hüseyndən beyət almasını və qəbul etmədiyi təqdirdə öldürülməsini istəmişdi. Bu görüşə görə; İmamın zalım hökumətə qarşı ayağa qalxması, hakimiyyəti ələ keçirmək istəməsi, şəhid olaraq güclü bir mesaj vermək istəməsi kimi fikirlər doğru deyil.
Cavab: İmam Hüseyn (ə) kimi ölümdən qaçmaq istəyən bir şəxs Kufəyə elçi göndərərək beyət toplamazdı. Xalqdan beyət toplamaq, hökuməti qurmaqdır, xalqı sınamaq və ya xalqı məyus etmək deyil.
Digər tərəfdən, İmam Hüseyn qaçmaq istəsəydi, hökumət mərkəzdən uzaqlaşmalı idi, güc mərkəzinə deyil, Kufəyə tərəf gedərdi. Yəmən qaçmaq və gizlənmək, güclü tayfalara sığınmaq üçün ən uyğun yer idi. Həm hökumət mərkəzindən, həm də Əhlibeytin (ə) çoxlu dostlarının olduğu bir bölgə idi.
Açıqlanan səbəblərə görə bu fikir tamamilə yanlışdır.
İkinci rəy: İmam Hüseyn (ə) şəhid olmaq üçün yola çıxdı. İnsanları qanı ilə oyatmaq, dünyaya güclü bir mesaj vermək istəyirdi.
Cavab: Düzdür, şəhid olmaq və cəmiyyəti silkələmək istədi, amma məqsədi bununla məhdudlaşa bilməzdi. Çünki məqsədi bu olsaydı, şəhid olmaq üçün bu qədər yol getmədən Müsəlmanların kütləvi şəkildə şahid ola biləcəyi Mədinəni, Məkkəni və ya başqa bir yeri seçə bilərdi. Digər tərəfdən, Kərbəla mühasirəyə alınanda o vaxt Yezidin ordusunun komandirlərindən olan Hürr bin Riyahiyə "babamın hərəminə və məzarına gedim" deməzdi.
Bu fikir tamamilə yanlış deyil, amma yarımçıqdır.
Üçüncü baxış: İmam Hüseynin (ə) yeganə məqsədi hökuməti ələ keçirmək, ədalətə əsaslanan bir hökumət qurmaq idi, bunun üçün Mədinədən yola çıxdı.
Cavab: Əgər belə olsaydı, elçisi Müslim ibn Əqilin Kufədə şəhid olduğunu və beyət edənlərin dağıldığını eşidəndə qayıtmalıydı. Çünki xalqın dəstəyi olmadan hökumət qurmaq ağlasığmazdı. Ancaq hökumət qura bilməyəcəyi qənaətinə gələndə də geri dönmək əvəzinə qətiyyətlə yoluna davam etdi.
Bu fikir də səhv deyil, amma yarımçıqdır.
Dördüncü baxış: İmam Hüseyn (ə) məsum idi, bizim anlaya bilməyəcəyimiz xüsusi bir vəzifəni üzərinə götürdü. Allahla Onun arasındakı əlaqənin mahiyyətini, hansı vəzifəni yerinə yetirdiyini anlaya bilmirik. Hər şeyi başa düşmək məcburiyyətində deyilik.
Cavab: Ancaq məlum olduğu kimi, gizli missiya şəxsi xarakter daşıyır, digər insanlara aid deyil. Məsələn, Hz.İbrahim İsmayılı qurban kəsmək vəzifəsi yalnız bu iki böyük peyğəmbərə xas olan ilahi bir əmrdir. Halbuki İmam Hüseyn (ə) İslam coğrafiyasının müxtəlif bölgələrinə elçilər və məktublar göndərərək insanları köməyə, ayağa qalxmağa və beyətə dəvət edirdi. Yalnız şiələri deyil, sünniləri və hətta xristianları da köməyə çağırırdı. Kərbəlada olan və şəhid olan Zuheyr, üçüncü xəlifə Osmanla yaxınlığı ilə tanınan bir sünni idi. Kərbəla şəhidlərindən olan Vahab, şəhid olmasından bir neçə gün əvvəl xristian idi.
Açıq ifadələr və cəhdlər olduqda məsumların işini, Allahla əlaqələrini və sirli missiyasını anlaya bilmədiyimizi söyləmək məsuliyyətdən qaçmaqdır. İnsanların məqsədini bilmədiyi və anlaya bilmədiyi İmamı təqib etməsi ağılsızlıqdır.
Bu fikir də düzgün deyil.
İmam Hüseynin (ə) məqsədi nə idi? Niyə Kərbəlaya getdi?
İmam Hüseynin məqsədi bir deyil, çox idi. İmam (ə) eyni anda bir neçə məqsəd və strategiya izlədi. Onları aşağıdakı kimi sıralaya bilərik:
1- İmam Hüseynin (ə) dövründə İslam inancı və əxlaqı yox olmaq ərəfəsində idi. Əvvəlki xəlifələr dövrünün əksinə olaraq, Yezidin hakimiyyətə gəldiyi dövrdə cəmiyyət ixtilaf mərhələsində deyil, nifaqdan daha təhlükəli bir mərhələdə idi. Yaxşı və pis, “yaxşı və pis”in yerləri dəyişmişdi. Açıqca günah edilit və bununla fəxr olunurdu. İmamın məqsədlərindən biri də bu riyakarlıqdan daha pis olan bu ictimai vəziyyətə son qoymaq idi. Günah işlənən cəmiyyət, günahların günah və çirkinlik kimi aradan qaldırıldığı və dini hökmlərə məhəl qoyulmayan cəmiyyətlə eyni deyil.
İmam Hüseynin üzərinə düşən vəzifə hakim heyəti deyil, xalqı islah etmək idi. Və əslində bu bənzərsiz qiyamın Əməvilərə və onların yollarına deyil, insanlara təsiri oldu. Cəmiyyəti silkələdi və heç olmasa əvvəlki mərhələyə qayıtmasını təmin etdi (nifaq). Kərbəladakı qəhrəmanlıqdan sonra Əhli-beytə (ə) insanlar arasında məhəbbət tədricən artmağa başladı və Aşura mədəniyyətinin davamı ilə bu günə qədər artmağa davam edir.
Digər tərəfdən, Kərbəla üsyanı hakim kadrlara (Əməvilər və ya Abbasilər) qarşı çoxlu üsyanlar hazırladı. Təvvabin, Muxtar, Zeyd bin Əli və Hüseyn Sahib Feh onlardan yalnız bir neçəsidir.
2- İmam Hüseyn (ə) hakimiyyət haqqında səhv düşüncəni məhv etdi. Çünki Əməvilərin İslam anlayışında, hökumət zalım olsa belə, xəlifəyə, hökumətə qarşı çıxmaq haramdır. İmam Hüseyn (ə) bu hərəkəti ilə "kim hakimiyyətdə olanlara qarşı çıxarsa (zalım olsa da) dindən çıxmışdır" anlayışına son qoydu, böyük bir tabu pozuldu, özünü və ən yaxın dostlarını qurban verdi, amma İslamın Fatihəsinin oxunmasına icazə vermədi.
Bu qiyamdan sonra Əhli-sünnə məzhəbləri arasında bu qurulmuş anlayış ətrafında böyük mübahisələr başladı. Çünki Cənnət cavanlarının ağasından biri olan İmam Hüseyn (ə) yəqin ki, dindən çıxa bilməzdi, ona görə də bu anlayış səhv idi.
3- İmam Hüseynin üçüncü məqsədi hökumət qurmaq idi. Əks təqdirdə Müslim ibn Əqili xalqdan beyət almaq üçün Kufəyə göndərməzdi və müsəlmanların böyük bir mübarizəyə hazırlaşmasını istəməzdi.
Əlbəttə ki, Müslimin şəhadətindən sonra yoluna davam etsə və Kufə camaatı beyətdən üz döndərsə də, bu, məqsədinin yalnız bir hökumət qurmaqla məhdudlaşmadığını və başqa strategiyalara sahib olduğunu göstərir.
Hökumət qura bilməyəcəyinə əmin olduqdan sonra belə, təbliğə davam etməsi yuxuda olan cəmiyyəti ayıltma, şoka salmaq əzmindədir. Çünki bu cəmiyyətin başqa bir şəkildə oyanması mümkün görünmürdü. Bu şok, bu dərin mesaj yalnız onun və sadiq dostlarının şəhid olması ilə gerçəkləşə bilərdi.
Hür bin Riyahinin "Peyğəmbərin məzarına qayıtmağa icazə ver" sözünə gəlincə; İmamın məqsədi müharibə deyil, sülh, islahat və hidayətdir; amma qarşı tərəfin qəddarlığını oradakı insanlara və gələcək nəsillərə göstərmək və elan etmək istəyirdi. Və bu işdə uğur qazandı. Peyğəmbərin nəvələrinin və sadiq dostlarının şəhid olması, qadın və uşaqlarının əsir olması ilə cəmiyyətə verdiyi şok nəticəsində, Hüseyni qiyamın dərinliyi, haqq olması, məzlumiyyəti və zülmə qarşı qiyamın, müqavimətin hədəfləri daha yaxşı anlaşılmaqda və zalimlərə qarşı bütün müstəzəf xalqlara mübarizə dərsi verməkdədir.
Allahım! Bizi Hüseynlə dost olanla dost, düşmən olanla düşmən et!
