Bismillahir-rahmənir-rahim
İslamın zühurundan 58 il sonra (622) və İslam peyğəmbərinin dünyanı tərk etməsindən 48 il sonra baş verən Aşura qiyamından söhbət gedirsə, bu bir həqiqətdir ki, zəmanəmizin insanları fəlakətin dərinliyini anlamaqda çətinlik çəkirlər. Mövzunu yalnız Əməvi sultanının, onun valiləri və sərkərdələrinin vəhşiliyi ilə məhdudlaşdırmaq hadisəni bütünlüklə başa düşməyə mane ola bilər. Bu, tam olaraq bu gün Qəzzada davam edən soyqırımı sionist quldur dəstələrinin qəddarlığı ilə məhdudlaşdırmaq və təkəbbürlü güclərin, xüsusilə də müsəlman dövlətlərin rolunu görməməzliyə vurmaq kimidir. Yəni təkcə sultanlar deyil, sultanlara yardım edənlər, sultanların zülmünü ört-basdır edənlər, sultanların zülmü qarşısında susqun və biganə qalanlar da padşahlara edilənlərə görə məsuliyyət daşıyırlar.
Aşura qiyamətini dərk etmək üçün bugünkü hadisələrdən, bugünkü hadisələrin nəticələrini anlamaq üçün isə Aşura qiyamındən dərs götürməliyik.
Bu gün Fələstində və Qəzzada günahsız uşaqlara və müdafiəsiz dinc insanlara qarşı həyata keçirilən soyqırıma İslam və müsəlman olduğunu iddia edən liderlərin və rejimlərin niyə biganə qaldığını anlamaq üçün Aşura mesajlarını yaxşı anlamaq lazımdır. Yalnız Aşura qiyamının əsl mahiyyəti, Qəzzada günahsız uşaqların qətliamına səssiz qalanların, bu soyqırımın qarşısını almaq üçün güclərindən istifadə etməkdən qorxan, tərəddüd və biganəlik nümayiş etdirənlərin müsəlman xalqını aldatmaq üçün nə üçün özlərini İmam Hüseyn və Əhli-beytin dostu kimi göstərmələri Aşura qiyamının əsl mahiyyəti dərk olunarsa anlaşıla bilər.
Müsəlmanın hər bir əməli/davranışı əqidə, düşüncə və vəzifə əsasında olmalıdır. Müsəlman yaşadığı dövrün ehtiyaclarını bilməli, bu dövrdə prioritetlərini təyin etməli və hansı zamanda nə etməsi lazım olduğunu diqqətlə hesablayaraq hərəkət etməlidir. Hüseyni də bu qayda çərçivəsində qiyam qarşısında vəzifəsini müəyyən etməlidir.
Kərbəla qiyamının dərhal sonrasından bu günə qədər möminlər bu bənzərsiz qiyamla bağlı vəzifə və davranışlarında müxtəlif mərhələlərdən keçmişlər. Qiyamın hərarətinin hiss olunduğu ilk illərdə meydana çıxan bir neçə silahlı qiyam və qisas hərəkatını, məsələn, Təvvabin, Muxtar və başqalarını istisna etsək, möminlərin çox çətin mərhələlərdən keçdiklərini, qırğınlara və zorakılığa məruz qaldıqlarını görərik.
Elə vaxtlar olub ki, Əhli-beyt İmamları (ə) və onların yaxınları gizli şəkildə Aşura anım və yas mərasimlərini hətta öz evlərində də təşkil etməli olublar.
Elə vaxtlar olub ki, möminlər İmam Hüseynin pak məqbərəsini ziyarət etmək üçün canlarından keçiblər, qətlə yetiriliblər, həbs ediliblər, ziyarətə qadağa qoyulub, bütün vətəndaş hüquqlarından məhrum ediliblər.
Elə vaxtlar olub ki, İmam Hüseyn (ə) və onun tərəfdarlarının pak məzarları dəfələrlə dağıdılıb, yerlə-yeksan edilib, talan edilib, ziyarətçiləri kütləvi şəkildə qətlə yetirilib.
Elə vaxtlar olub ki, din xadimləri Məhərrəm ayının ilk ongünlüyündə və xüsusilə Aşura günü insanları müxtəlif üsullarla yas mərasimləri keçirməyə təşviq edirdilər. Bu mövzuda Əhli-beyt imamlarından, xüsusilə İmam Cəfər Sadiqdən (ə) yüzlərlə hədis nəql edilmişdir. Araşdırma aparmaq istəyənlər “Kutub-u Erbaa” və “Biharul Envar” hədis kitablarına baxa bilərlər.
Allaha şükürlər olsun ki, İslam İnqilabının nemətləri ilə bu gün möminlər İraq və Suriyada Əhli-beyt hərəmlərini rahatlıqla ziyarət edə, əsrlərdir edilməyən Ərbəin gəzintisini yerinə yetirə və daha yaxından tanış ola bilərlər. Peyğəmbər Əhli-beytinin təlimlərini gündən-günə ən əsası təkəbbürlü xalqın bütün maneələrinə baxmayaraq, Əhli-beyti dünyaya tanıtdırır, dünyanın zəiflərini Əhli-Beyt oxunda həmrəyliyə və birliyə çağırırlar.
Ərəbistan kimi bəzi ölkələr hələ də Aşura yas mərasimlərinə məhdudiyyətlər qoymağa çalışsalar da, bu, uğur qazana bilməyəcək. Bu cür zülm və məhdudiyyətlər bir neçə əsr əvvələ gedib çıxan insan ayıbıdır. Tağutların bu mənasız səyləri davam etsə də, möminlər ünsiyyət əsrində bu mərhələləri çoxdan geridə qoyublar.
Mənim kimi yaşı altmışdan yuxarı olanların da xatırlayacaqları kimi, Aşura yas mərasimlərini bizim ölkədə indiki qədər asan təşkil etmək olmazdı. Şiələrin daha çox yaşadığı İğdır və Qars vilayətlərinin mərkəzlərində son illərə qədər Aşura günü meydanlara, küçələrə çıxmaq, yas mərasimləri keçirmək qanunla olmasa da, faktiki olaraq qadağan edilmişdi. Amma bu gün İğdır və Qars kimi şiələrin çoxluq təşkil etdiyi şəhərlərin demək olar ki, hər məhəlləsində və şəhər mərkəzində coşğulu mərasimlər keçirilir. Daha da önəmlisi, bu gün İstanbul, Ankara, Bursa, İzmir, Kayseri, Malatya, Elazığ, Çorum və Gümüşhane kimi bir çox böyük və kiçik şəhərlərdə Aşura yas mərasimləri keçirilir. Allah bütün möminlərimizə, xüsusilə Aşura əzadarlıq mərasimlərini yaşadan, yaşadan və ölkəmizin hər yerində yayan alimlərimizə, vaizlərimizə, xeyriyyəçilərimizə rəhmət eləsin.
Bütün bu müsbət irəliləyişlərə baxmayaraq, zamanın tələblərinə, dövrün tələblərinə uyğun olaraq vəzifəmizi yerinə yetirə bilirikmi?
Bir gün Kərbəlada baş verənlər müsəlmanlara çatdırılmalı, təkəbbürlü və tağutların qətllərinin miqyası dərinliyi bilməyənlərə və təsvirlərə/media vasitələrinə aldananlara çatdırılmalıdır. İmam Əli bin Hüseyn Zeynəlabidin (ə) və Hz. Zeynəb (s.ə) bir çox çətinliklərə dözərək bunu reallaşdırdı.
Ayrı bir dövrdə, İmam Cəfər Sadiq (ə) dövründə İmam Hüseynin qiyamının həqiqəti və Aşura hikməti izah edilməli, qiyamın hədəfi yaşatılmalı və gələcək nəsillərə çatdırılmalı idi, və bu, bir çox çətinliklərə baxmayaraq əldə edildi.
Əhli-beyt imamlarının hər biri öz dövrlərində, dövrün şərtlərinə və ehtiyaclarına uyğun olaraq Kərbəla qiyamının məqsədlərini bəyan və izah etmiş, əzadarlıq məclislərini canlandırmışlar.
İmam Zamanın qeybət dövründə xüsusi naib, sonra isə ümumi naib olan alimlər və fəqihlər öz vəzifələrini dərk edərək, bu işdə əllərindən gələni etdilər.
İranda İmam Xomeyninin (r.ə) rəhbərliyi ilə İslam İnqilabının qələbə çalması və Əhli-beyt (ə) təhsil və təlimini dirçəltmək əzmində olan dövlətin qurulması ilə Kərbəla qiyamının həqiqəti, hikməti və məqsədləri əvvəlkindən daha genişdir.
Aşura matəmini yaşatmaq və davam etdirmək üçün keçmişdə maraq doğuran səbəblərdən diqqətdən kənarda qalan bəzi xurafatlar yas mərasimlərindən təmizlənmiş və bu gün də təmizlənməkdədir. Mərasimlərdə edilən çıxışlar, deyilən şeirlər, elegiyalar ildən-ilə məzmunca artır və daha tutarlı sənədlər əsasında nəql olunur, camaatı narahat edən, lakin həqiqətə uyğun olmayan, sadəcə təfsir olan elegiya/mərsiyələrə yer verilmir.
Mərasimlər son qırx il ərzində forma baxımından əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Mərasimlərdə qılınc/xəncər/xəncərdən istifadə etmək qadağan edildi; Nağara/matəm musiqisi və zəncirlərdən istifadə qadağan olunmasa da, onlardan istifadə etməmək tövsiyə olunur.
Kərbəla qiyamı şücaət, qəhrəmanlıq, səxavət, sədaqət və fədakarlıq kimi fəzilətlərlə yanaşı, həyəcan və şövqü də zirvəyə çatdıran bir hərəkətdir. Bütün bu fəzilətlər eyni sürətlə canlandırılmalıdır. Həyəcan və şövqlə yanaşı, dərketmə və şüur da canlandırılmalıdır.
Ən əsası isə Kərbəla qiyamını dövrün tələblərinə uyğun şərh etməli və bu qiyamın hikmət və məqsədindən istifadə edərək bugünkü insanların ictimai həyatını necə istiqamətləndirmək barədə nəticələr çıxarılmalıdır. Aşura qiyamından zalım/təkəbbürlü güclərin hiylə, zülm, qırğın və soyqırım cəhdlərinə qarşı ibrət dərsləri alınmalıdır.
Aşura əzadarlığı hər cəhətdən qorunmalı və əbədi olaraq yaşadılmalıdır. Onun heç bir aspektini aşağılamaq və ya köhnəlmiş kimi təsvir etmək olmaz. Amma yas mərasimlərini bir neçə aspektlə məhdudlaşdırmaq düzgün deyil. Bizdən yüz-əlli il əvvəlki nəsillərdən fərqli bir zamanda yaşadığımızın fərqində olaraq, Kərbəla qiyamının indiki ekvivalentini düşünüb ona uyğun hərəkət etməliyik. Yüz il əvvəl şərait və imkanlar fərqli olduğu kimi, zamanın tələbatına uyğun olaraq mövzunun dərketmə səviyyəsi də müxtəlif idi. Bir neçə əsr öncəkilər üçün bəlkə də bu mərasimlər yalnız Əhli-beytə bağlılığımızı ifadə etmək, təsəlli vermək, yas tutmaq, ağlamaq və ruhən dincəlmək üçün başa düşülən idi. Amma yaşadığımız dövr Aşuranın hikmətini, məqsədini dərk etmək, onu əlimizdə olan imkan və şəraitlə dünyaya bəyan etmək, izah etmək, tanıtmaq vaxtıdır. Həvəslə kifayətlənmək deyil, şüurlu və şüurlu olmaq, bəyan etmək/elan etmək vaxtıdır. Yoxsa biz öz zəmanəmizdə yaşamazdıq.
İmam Xomeyni (r.ə) 1980-ci il noyabrın 5-də etdiyi çıxışda Aşura əzadarlığı mərasimləri ilə bağlı belə buyurmuşdur:
“Biz inqilabı İslamın şüarlarını/rituallarını dirçəltmək üçün etdik, Aşuranı yaşatmaq çox mühüm siyasi-ibadət məsələsidir. İslam naminə hər şeyini verən şəhidin ölümünə ağlamaq siyasi məsələdir; Bu, inqilabın tərəqqisinə böyük təsiri olan bir məsələdir... Biz siyasi göz yaşları olan bir xalqıq, bu göz yaşları ilə sel kimi axan, İslamın qarşısındakı maneələri məhv edən xalqıq... Gənclərimiz İslamın hər cür təzahürünə qarşı olduqlarını bilsinlər. İslam əleyhinə hər cür təbliğat təkəbbürlü və talançıların İslamı əzmək/məğlub etmək üçün apardıqları təbliğatdır... Allaha şükürlər olsun ki, müsəlman və fəal gənclərimiz diqqət yetirsinlər ki, nə üçün düşmənlər bu İslami ayinlərin hər birinə qarşıdırlar”.
Vəssəlamu aleykum
Ziya Türkyılmaz
