Qədim Yunanın böyük həkimi
Hipokrat, eramızdan əvvəl 460-cı il ətrafında Kos adasında doğulmuş, eramızdan əvvəl 370-ci ildə Larisa şəhərində vəfat etmiş məşhur həkim və filosofdur. O, tibbin banilərindən biri kimi tarixə düşmüş və “Tibbin atası” adı ilə tanınmışdır.
Onun ilk tibbi bilikləri atasından – Heraklidesdən aldığı güman edilir. Daha sonra filosoflar Demokritos və Qorgiasın rəhbərliyi altında geniş təhsil alan Hipokrat, Kos adasındakı Asklepieion məbədində tibb öyrənmişdir. Ardınca Selymbriyalı Herodikosdan əlavə dərslər alaraq biliklərini dərinləşdirmiş, müxtəlif bölgələrə səyahət edərək təcrübəsini artırmışdır.
Tibbin elmə çevrilməsi
Hipokrat həkimliyi sistemləşdirərək onu fəlsəfədən və digər sahələrdən ayırmış, təbabəti müstəqil elm kimi formalaşdırmışdır. Onun adı ilə bağlı tibb məktəbi qədim dövrdə təbabətin inkişafında mühüm rol oynamışdır.
Ən mühüm prinsiplərindən biri “Primum non nocere” – “Əvvəlcə zərər vermə” olmuşdur. Bu prinsip həkimlərin əsas vəzifəsinin xəstəni qorumaq və müalicə zamanı ehtiyatlı davranmaq olduğunu vurğulayırdı.
Filosoflarla qarşılıqlı təsir
Hipokratın fikirləri dövrün böyük filosofları tərəfindən də diqqətlə izləndi. Platon onu “Koslu Asklepiades” adlandırmış, Aristotelin tələbəsi Menon isə onun xəstəliklərin səbəbləri ilə bağlı baxışlarına xüsusi yer ayırmışdır. Bu fakt, o dövrdə tibb ilə fəlsəfə arasında sıx bağlılığın olduğunu göstərir.
Əsərləri və mirası
Hipokratın əsərlərindən ibarət “Corpus Hippocraticum” qədim dövr tibbinin ən mühüm mənbələrindən biridir. Bu toplu sonrakı əsrlərdə həm ərəb, həm də Avropa təbabətinə təsir göstərmiş, tibbin elmi əsaslarla inkişafına böyük töhfə vermişdir.
Hipokratın nəzəriyyəsinə görə, xəstəliklərin səbəbi ilahi qüvvələr deyil, təbiətin qanunauyğunluqlarıdır. Bu baxış onu batil inanclara qarşı çıxmağa vadar etmiş, tibbi daha rasional və elmi əsaslı istiqamətə yönləndirmişdir.
Tibbi etika və Hipokrat andı
Hipokrat həm də tibbi etikaya mühüm töhfələr verib. Onun prinsiplərinə görə həkimlər xəstələrinə zərər verməməli, onların məxfilik hüququnu qorumalı, dürüst və şəfqətli davranmalıdırlar.
Bu etika prinsipləri bu gün də qüvvədədir. Həkimlər adətən təhsilini başa vurarkən “Hipokrat andı” içərək peşə etikası qarşısında məsuliyyət götürürlər.
