Əvvəllər Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ və digər Körfəz ölkələri, indi Tehrana qarşı diplomatiyanın həvəsli tərəfdarlarıdırlar...

Rasthaber Azərbaycan xəbər verir ki, Axios xəbər portalının eksklüziv hesabatına görə, ABŞ Prezidenti Donald Trampın bu yaxınlarda Qərbi Asiyaya etdiyi səfər zamanı Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) liderləri onu İrandakı nüvə obyektlərinə hərbi zərbə endirməkdən çəkindiriblər. Əksinə, onlar Trampı İranla yeni nüvə razılaşması əldə etmək üçün diplomatik səyləri davam etdirməyə təşviq ediblər.

 

ABŞ Prezidenti Trampın mayın 13-də başlayan və üç gün davam edən Yaxın Şərq səfəri Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər və BƏƏ-ni əhatə edib. Səfərin təfərrüatları və Trampın Riad, Doha və Əbu Dabidəki müzakirələri mediada geniş maraq doğurub. İsrailin Trampın ilk regional səfərində iştirak etməməsi, Səudiyyə Ərəbistanı ilə milyardlarla dollarlıq silah müqavilələri və İranla gərginliyin idarə edilməsinə ABŞ prezidentinin yanaşması çoxsaylı təhlillərin mövzusu olub.

Axios qeyd edir ki, bu məsələnin əhəmiyyəti ondadır ki, 2015-ci ildə İranla Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı (JCPOA) kimi tanınan nüvə sazişinə qarşı çıxan Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ və digər Körfəz ölkələri, indi Tehrana qarşı diplomatiyanın həvəsli tərəfdarlarıdırlar.

Səbəb nədir?

Əvvəllər Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ İsrailin o zamankı baş naziri Binyamin Netanyahunun keçmiş ABŞ prezidenti Barak Obama ilə nüvə sazişi mövzusunda açıq mübarizəsini və İrana hücum təhdidlərini gizli şəkildə dəstəkləyirdilər. İndi isə onlar Netanyahunun hərbi əməliyyatlara başlamasından və ya Trampın danışıqlardan imtina edib özünün hərbi variantlara əl atmasından narahatdırlar.

Məqalənin müəllifi iddia edir ki, Səudiyyə Ərəbistanının Vəliəhdi Məhəmməd bin Salman, BƏƏ Prezidenti Məhəmməd bin Zayed və Qətər Əmiri Təmim bin Həməd Al Sani Trampa bildiriblər ki, İranın nüvə obyektlərinə edilən hücumun onların ölkələrini İranın hücumları üçün hədəfə çevirəcəyindən narahatdırlar. Qeyd edək ki, hər üç ölkə ABŞ-ın hərbi bazalarına ev sahibliyi edir.

Körfəz ölkələrinin narahatlıqları

Axios-a danışan bir mənbənin bildirdiyinə görə, Qətər əmiri Trampa deyib ki, belə bir ssenaridə Körfəz ölkələri digər ölkələrdən daha çox zərər görəcək. Səudiyyə Ərəbistanı və Qətər xüsusilə İsrailin İrana hərbi hücumundan narahatlıqlarını ifadə ediblər. BƏƏ də diplomatik həll yoluna üstünlük verdiyini bəyan edib. ABŞ rəsmiləri hər üç liderin Trampın danışıqlarını dəstəklədiyini bildiriblər.

Tramp və Netanyahu arasında gərginlik

Axios daha sonra ABŞ prezidenti və Binyamin Netanyahu arasında İrana hərbi müdaxilə ilə bağlı mübahisəyə toxunur. Bildirilir ki, Donald Tramp keçən çərşənbə günü Netanyahu ilə telefon danışığı zamanı onu İranın nüvə obyektlərinə hücum əmri verməkdən çəkinməyə xəbərdarlıq edib. Tramp hesab edir ki, İran nüvə böhranı çox güclü bir razılaşma sənədi ilə həll oluna bilər və bu sənədin yaxın iki həftə ərzində imzalanması mümkündür.

Körfəz Adı Mübahisəsi

Səfər zamanı Trampın "Fars körfəzi" əvəzinə "Ərəb körfəzi" ifadəsini istifadə etmək niyyəti də müzakirə mövzusu olub. Lakin o, uçuşdan əvvəl "heç kimin hisslərinə toxunmaq" istəmədiyini bildirib və nəticədə bu addımdan imtina edib. İki ərəb rəsmisi bildiriblər ki, bu qərar Körfəz ölkələri arasında konsensusun olmaması ilə əlaqəli olub, çünki bəziləri bunun İranla lazımsız gərginlik yaradacağını düşünürdülər.

 

Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ indi İranın regional fəaliyyətləri ilə bağlı 2015-ci ildəki danışıqlar dövrünə nisbətən daha az narahatdırlar. O vaxt onların sazişə qarşı çıxmalarının bir səbəbi də onlarla əvvəlcədən məsləhətləşilməməsi idi. Onların hazırkı prioriteti regionda sabitliyi qorumaq və iqtisadi inkişafa fokuslanmaqdır. Səudiyyə Ərəbistanı son iki ildə İranla əlaqələrini tədricən normallaşdırıb. BƏƏ də gərginliyi azaltmaq üçün İranla əlaqələrini bərpa edib.

 

Keçən ay Səudiyyə Ərəbistanının Müdafiə Naziri Xalid bin Salmanın Tehrana gözlənilməz səfəri və orada İnqilab lideri ilə görüşü, keçmiş ABŞ rəsmisinin sözlərinə görə, Səudiyyə Ərəbistanının İranın nüvə proqramına hərbi hücuma qarşı olduğu mesajını çatdırmaq məqsədi daşıyırdı.