ABŞ mətbuatının üzə çıxardığı 38 səhifəlik plan Qəzza əhalisinin kütləvi deportasiyasını “inkişaf” adı ilə pərdələdiyi üçün etnik təmizləmə kimi dəyərləndirilir.
Qalmaqallı plan dünya gündəmində
ABŞ-ın sabiq prezidenti Donald Trampın yaxın çevrəsinə aid şəxslərlə əlaqələndirilən gizli sənəd Qəzza ilə bağlı ciddi beynəlxalq rezonans doğurub. The Washington Post və The Guardian qəzetlərinin yazdığına görə, 38 səhifəlik plan 2 milyondan artıq fələstinlinin “müvəqqəti köçürülməsi”ni nəzərdə tutur. Tənqidçilər isə bu yanaşmanı açıq şəkildə etnik təmizləmə və mümkün soyqırımı cəhdi adlandırırlar.
“İnkişaf” adı ilə deportasiya
Sənədə əsasən, Qəzza əhalisinin bir hissəsi digər ölkələrə sürgün edilə, qalanları isə məhdud zonalarda sıxışdırıla bilər. Plan həmçinin torpaq sahiblərinə “rəqəmsal token” vasitəsilə ödənişlər edilməsi və onların başqa yerlərdə yeni həyat qurmağa təşviq olunması mexanizmini əhatə edir. Lakin bu yanaşma insan hüquqları təşkilatları tərəfindən kütləvi hüquq pozuntusu kimi dəyərləndirilir.
Texnologiya və turizm pərdəsi altında
Planın müəllifləri Qəzzanı yüksək texnologiyalar və turizm mərkəzinə çevirməyi təklif edirlər. Buraya süni intellektlə idarə olunan “meqa-şəhərlər”, müasir liman və texnologiya parkı daxildir. Lakin tənqidçilərə görə, bu ideyaların arxasında əsas məqsəd əhalinin sistemli şəkildə köçürülməsi, kənd təsərrüfatı torpaqlarının müsadirəsi və Qəzzanın İsrail nəzarətinə verilməsi dayanır.
Beynəlxalq hüquq normalarının pozulması
Sənəddə fələstinlilərin suverenliyinə dair heç bir qeyd yoxdur. Əksinə, Qəzzanın gələcəkdə İsrailin “təhlükəsizlik ehtiyacları” adı ilə tam nəzarətinə verilməsi nəzərdə tutulur. Bu isə beynəlxalq hüququn açıq şəkildə pozulması kimi qiymətləndirilir.
Trial International təşkilatının rəhbəri Filip Qrant planı “kütləvi deportasiya üçün hazırlanmış xəritə” adlandıraraq, bunun beynəlxalq cinayətlər kateqoriyasına daxil ola biləcəyini vurğulayıb. O qeyd edib ki, layihədə iştirak edən korporativ tərəfdaşlar belə onillərlə hüquqi məsuliyyət daşıya bilərlər.
Tramp və Kuşnerin adı hallanır
Sızdırılmış sənədin Trampın kürəkəni Cared Kuşner və bir sıra iş adamlarının maraqlarına uyğunlaşdırıldığı bildirilir. Hətta Qəzzanın ətrafında planlaşdırılan “təhlükəsizlik halqaları”na onların adlarının verildiyi iddia olunur.
Beynəlxalq ekspertlər isə bu planın əslində yeni olmadığını, Vaşinqtonun artıq aylar əvvəl Qəzza əhalisinin kütləvi şəkildə köçürülməsi ideyalarını müzakirə etdiyini bildirirlər. RUSI-nin (Royal United Services Institute) eksperti H.A. Hellyer plana “dəli təklifi” deyərək, bunun Fələstin xalqının suverenliyini tamamilə inkar etdiyini vurğulayıb.
Hüquq müdafiəçilərinin sərt reaksiyası
14-dən çox insan hüquqları təşkilatı sənədi beynəlxalq hüquqa zidd addım kimi pisləyib. Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi isə xəbərdarlıq edib ki, bu prosesdə iştirak edən şirkətlər belə soyqırım və insanlığa qarşı cinayətlərdə ittiham oluna bilər.
Nəticə etibarilə, Tramp tərəfdarlarının “inkişaf layihəsi” kimi təqdim etdiyi plan beynəlxalq aləmdə etnik təmizləmə və əhali mühəndisliyi ittihamları ilə qarşılanır.
