“2030 Gözləntisi”: parıltı və kölgə
Səudiyyə Ərəbistanı vəliəhdi Məhəmməd bin Salmanın 2016-cı ildə elan etdiyi “2030 Gözləntisi” ölkəni dünyanın ən güclü on iqtisadiyyatından birinə çevirməyi hədəfləyir. Riyad bu çərçivədə sürətlə dəyişir: yeni ticarət mərkəzləri, bahalı restoranlar və nəhəng infrastruktur layihələri şəhərin simasını tamamilə dəyişib. Ancaq ölkənin cənubundakı Əsir vilayəti bu inkişafdan payını ala bilməyib və hələ də işsizlik, yoxsulluq və yarımçıq layihələrlə mübarizə aparır.
Əsir: unudulmuş bölgənin dilemması
Əsir əyalətinin paytaxtı Əbhada yaşayan gənclər əsasən xidmət sektorunda — kafelərdə, taksilərdə, ucuz iş yerlərində çalışır. Vilayət ölkə üzrə ən yüksək işsizlik göstəricilərinə sahibdir. Ən böyük layihələrdən biri olan “əl-Suda Zirvələri” turizm kompleksi hələ də kağız üzərindədir və bin Salmanın vədləri yerinə yetirilməyib.
Carnegie Fondunun araşdırmaçısı Endryu Leppər bu vəziyyəti belə qiymətləndirir:
“Əsirdə həyata keçirilən layihələr, bin Salmanın ‘bütün bölgələr inkişaf edəcək’ vədinin sınaq nöqtəsidir.”
Riyadla bölgələr arasında uçurum
Rəsmi statistikaya görə, 2023-cü ildə Riyadda ailələrin orta aylıq gəliri 26 min rial təşkil edib ki, bu da Nəcran və Əsirdəki gəlirdən iki dəfə çoxdur. İşsizlik də paytaxtda bölgələrə nisbətən yarıbayarı azdır. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, bütün diqqətin paytaxta və Neom layihəsinə yönəldilməsi digər şəhərlərdə sosial gərginliyi artırır.
Jiddə sakinlərinin də narazılığı böyüyür: onlar hökumət qurumlarının paytaxta köçürülməsini və şəhərin infrastrukturuna biganəliyi sərt tənqid edirlər.
Gənclərin paytaxta axını
Son beş ildə təqribən 250 min gənc Riyada köç edib. Bu, paytaxtda kirayə qiymətlərinin 40%-dək artmasına səbəb olub. Əsir və digər bölgələr isə gənc mütəxəssislərin itirilməsi ilə üzləşib. Rəsmi məlumatlara görə, Əsirdə gənclər arasında işsizlik 17%-ə çatıb.
İqtisadi təzyiq və sosial nəticələr
2018-ci ildən tətbiq edilən sərt iqtisadi siyasət — subsidiyaların azaldılması, ƏDV-nin artırılması və pensiya yaşının 65-ə qaldırılması — sosial bərabərsizliyi dərinləşdirib. ESCWA-nın son hesabatına görə, hər yeddi səudiyyəlidən biri yoxsulluq həddindən aşağı yaşayır.
Nəticə: parlaq arzular, qara gerçəklik
Əsirə nəzərdə tutulan layihələrin çoxu kağız üzərində qalır. Vilayətin 2034-cü ildə keçiriləcək dünya çempionatında ev sahibi bölgələrdən biri olması planlaşdırılsa da, maliyyə çatışmazlığı və yarımçıq layihələr reallığın daha ağır olduğunu göstərir.
Əsir şahzadəsi Turki bin Təlal da bunu etiraf edir:
“Bacardığımızdan artıq vəd verməməliyik.”
Beləliklə, “2030 Gözləntisi” Riyadda cazibədar vitrinlər açsa da, Əsir kimi bölgələrdə sosial uçurumun dərinləşməsi və gənclərin ümidlərinin puça çıxması ilə nəticələnib.
