6.000 ekzoplanetlik rekord
NASA rəsmi açıqlama ilə bildirib ki, Günəş sistemindən kənarda kəşf edilən və təsdiqlənən ekzoplanetlərin sayı 6.000-ə çatıb. Bu, 1990-cı illərdə başlayan ekzoplanet araşdırmalarının ən böyük nailiyyəti kimi qiymətləndirilir.
İlk dəfə 1992-ci ildə bir pulsar ətrafında iki planet aşkar olunmuş, 1995-ci ildə isə əsas ardıcıllıq ulduzu ətrafında ilk ekzoplanet kəşfi reallaşmışdı. NASA-nın Kepler və TESS missiyaları ilə bu say sürətlə artdı – 2015-ci ildə 1.000-ci, 2022-ci ildə isə 5.000-ci planet təsdiqləndi. 2025-ci ilin sentyabrına qədər bu rəqəm 6.000-ə yüksəldi.
Fərqli planet növləri
Aşkar edilən planetlər böyük müxtəliflik göstərir və heç biri Günəş sistemimizdəki planetlərə tam bənzəmir. Onların arasında:
-
“İsti Yupiterlər” – ulduzlarına çox yaxın fırlanan nəhəng qaz planetləri,
-
Qısa orbitalı planetlər – cəmi bir neçə saata tam dövr edənlər,
-
Gelgitlə kilidlənmiş dünyalar – bir tərəfi daim günəş işığında, digər tərəfi isə buz kimi soyuq olan planetlər,
-
Sıradışı atmosferlər – dəmir yağışı ehtimalı olan, köpük qədər yüngül və ya zəhərli qazlarla örtülü dünyalar var.
Bu müxtəliflik alimlərə planetlərin necə yarandığı və Yerə bənzər yaşana bilən dünyaların ehtimalı barədə mühüm ipucları verir.
Kəşf metodları
Planetlərin əksəriyyəti tranzit üsulu ilə kəşf olunub – planet ulduzun qarşısından keçərkən işıq azalması ölçülür. Bu metodla 4.500-dən çox ekzoplanet aşkarlanıb.
Digər üsul – radial sürət metodu ilə 1.140 civarında kəşf edilib. Birbaşa görüntüləmə üsulu ilə isə cəmi yüzə yaxın planet müşahidə olunub.
Gələcək missiyalar
-
TESS hələ də minlərlə namizəd planet izləyir,
-
Nancy Grace Roman Teleskopu (2027) mikromerceklənmə ilə minlərlə yeni planet kəşf edəcək,
-
ESA-nın PLATO missiyası (2026) Günəş bənzəri ulduzların ətrafında Yer tipli planetlər axtaracaq,
-
Çinin Earth 2.0 teleskopu (2028) Yerə bənzər dünyalar üçün dörd illik araşdırma aparacaq,
-
Habitable Worlds Observatory isə yaşana bilən planetlərdə həyat izlərini araşdırmağı hədəfləyir.
“Təkikmi?” sualına cavab axtarılır
NASA-nın Ekzoplanet Araşdırmaları Proqramı direktoru Don Gelino bildirib:
“Tapılan hər yeni planet, Yerə bənzər dünyaların nə qədər geniş yayıldığını anlamağımız üçün həyati məlumat verir. Ən böyük sual isə budur – kainatda təkikmi?”
Alimlər növbəti mərhələdə ekzoplanetlərin atmosferlərində biologiyanın izlərini – yəni biyoindikatorları axtarmağın əsas hədəf olduğunu vurğulayır. James Webb Teleskopu artıq bu istiqamətdə ilk nəticələrini təqdim edib.
NASA-nın son açıqlaması, insanlığın kainatda yerini anlamaq yolunda yeni bir tarixi mərhələ kimi qiymətləndirilir.
