“Göz qırpma mexanizmi” — gizli məlumat siqnalları
İsrailin Google və Amazon kimi texnologiya nəhəngləri ilə imzaladığı “Nimbus Projesi” adlı dövlət bulud sazişinin yeni təfərrüatları ictimaiyyətə sızıb. The Guardian qəzetinin məlumatına görə, İsrail tərəfi şirkətlərdən xarici məhkəmələr və təhlükəsizlik qurumlarından gələn məlumat tələbləri barədə gizli şəkildə xəbərdarlıq edilməsini istəyib.
Sənədlərdə bu sistem “göz qırpma mexanizmi” adlandırılır. Mexanizmə əsasən, Google və Amazon həmin tələblər barədə məlumatı birbaşa açıqlamadan, xüsusi siqnallar vasitəsilə İsrail hökumətinə ötürür. Bu siqnallar isə “xüsusi təzminat ödənişi” adı altında həyata keçirilən kiçik pul köçürmələri ilə ötürülür.
Məsələn, ABŞ-dan (+1) gələn məlumat tələbi üçün 1.000 şekel, İtaliyadan (+39) gələn sorğu üçün 3.900 şekel ödənir. Əgər şirkət hansı ölkəyə məlumat ötürdüyünü belə açıqlaya bilmirsə, o zaman 100.000 şekel (təxminən 30.000 ABŞ dolları) “geri bildirim” kimi depozit ödəməlidir.
Hüquqi risklər və beynəlxalq narahatlıq
Mütəxəssislər bu sistemin hüquqi baxımdan son dərəcə riskli olduğunu bildirir. ABŞ-lı sabiq prokurorlar bu mexanizmin “məhkəmə qərarlarının məxfiliyini poza və şirkətləri ABŞ qanunları ilə ziddiyyətə sala biləcəyini” qeyd edib.
İsrailin bu tələbləri, ölkənin məlumat təhlükəsizliyinə nəzarəti tam öz əlində saxlamaq məqsədi daşıyır. Bununla belə, hüquq ekspertləri və insan haqları təşkilatları bunun şəffaflıq prinsiplərinə zidd olduğunu, həmçinin “dövlət nəzarətini rəqəmsal səviyyədə möhkəmləndirə biləcəyini” vurğulayır.
İsrailin şərtləri və “Nimbus” müqaviləsi
Sızan sənədlərə əsasən, Google və Amazon təkcə gizli siqnal mexanizmini deyil, İsrailin digər sərt şərtlərini də qəbul edib. “Nimbus” layihəsinə görə, bu şirkətlər:
-
İsrailin dövlət qurumlarının və ordusunun bulud xidmətlərindən istifadəsinə müdaxilə edə bilməz;
-
Xidmətə çıxışı məhdudlaşdıra və ya dayandıra bilməz;
-
İnsan haqları pozuntularını əsas gətirərək sistemə müdaxilə edə bilməz.
Bu maddələr xüsusilə Microsoft-un ötən ay İsrail ordusunun Fələstinli mülki şəxslərin telefon izləməsini dayandırmaq qərarından sonra gündəmə gəlib. Microsoft bu addımı “mülki nəzarəti asanlaşdırmaq istəmirik” ifadəsi ilə əsaslandırmışdı.
Şirkətlərin və hökumətin cavabı
Google və Amazon şirkətləri Guardian-ın sorğusuna cavab olaraq iddiaları təkzib ediblər. Google sözçüsü bildirib:
“Heç bir halda ABŞ və ya başqa ölkə qanunlarını pozmuruq. Bu kimi iddialar əsassızdır.”
Amazon da bəyan edib ki, müştəri məlumatlarına dair bütün hüquqi proseslər “qlobal miqyasda ciddi qaydalarla tənzimlənir” və bu proseslərin gizlilik öhdəliklərini aşmaq mümkün deyil.
İsrail Maliyyə Nazirliyi isə yayılan məlumatları “tamamilə əsassız” adlandıraraq vurğulayıb ki, “şirkətlər İsrailin həyati maraqlarını qoruyan sərt müqavilə şərtlərinə tabedir”.
Arxa plan: İsrailin məlumat nəzarəti strategiyası
“Nimbus Projesi” İsrail hökumətinin bütün dövlət qurumları və ordunun məlumatlarını Google Cloud və Amazon Web Services platformalarına daşımaq məqsədi daşıyan genişmiqyaslı proqramdır.
İsrail rəsmiləri ABŞ və Avropadakı yeni hüquqi dəyişikliklərin xarici məhkəmələrə İsrail məlumatlarına birbaşa çıxış imkanı verəcəyindən ehtiyat edirdi. “Göz qırpma mexanizmi” isə bu nəzarəti İsrailin əlində saxlamağı hədəfləyir.
Lakin insan haqları təşkilatları xəbərdarlıq edir ki, layihə Qəzza və İordan çayının qərb sahilində aparılan hərbi əməliyyatlarda istifadə edilən müşahidə sistemlərini dəstəkləyə bilər.
