İsrail ABŞ-dan uzunmüddətli hərbi yardım paketi istəyir
İsrail rejimi ABŞ-la 20 illik yeni hərbi yardım sazişi bağlamağa çalışır. Axios-un məlumatına görə, ilkin müzakirələrdə İsrailin məqsədi illik ən azı 4 milyard dollar hərbi dəstək almaqdır. Bu plan ümumi ABŞ xarici yardımında gözlənilən ixtisarlar fonunda diqqət çəkir.
Hazırda qüvvədə olan 10 illik Anlaşma Memorandumu (MOU) 2016-cı ildə Barak Obama administrasiyası dövründə imzalanmış və 2028-ci ilədək ümumilikdə 38 milyard dollarlıq yardım nəzərdə tutmuşdu. Yeni razılaşmanın gələn il ərzində yekunlaşdırılması hədəflənir.
Tramp tərəfdarlarının narahatlığı və iki partiyanın tənqidləri
Müzakirələr Donald Trampın “Əvvəlcə Amerika” siyasətini dəstəkləyən çevrələrin xarici xərclərə dair etirazları ilə yanaşı, həm Demokratlar, həm də Respublikaçılar arasında İsrailin Qəzza və Livanda apardığı müharibələrin “genosid xarakteri” ilə bağlı narahatlıqlar səbəbindən çətinliklərlə üzləşir.
2023-cü il 7 oktyabrda Qəzzaya qarşı müharibə başladıqdan sonra ABŞ-ın İsrailə dəstəyi misli görünməmiş şəkildə artıb.
ABŞ-ın İsrailə milyardlarla dollar dəstəyi
Braun Universitetinin Vatson İnstitutuna bağlı “Müharibə Xərcləri Layihəsi”nin oktyabrın 7-də yayımladığı hesabatda göstərilir ki, ABŞ Dövlət Departamenti və yenidən adlandırılmış “Müharibə Nazirliyi” (Pentaqon) son iki administrasiya – Bayden və Tramp dövrlərində – İsrailin Qəzzada həyata keçirdiyi qırğınlara dəstək üçün ən azı 21,7 milyard dollar vəsait ayırıb.
Hesabata görə:
-
17,9 milyard dollar – Qəzzada müharibənin ilk ilində (Bayden dövrü)
-
3,8 milyard dollar – ikinci ildə
Bu yardımların böyük qismi artıq İsrailə çatdırılıb, qalan hissəsi isə növbəti illərdə ödəniləcək.
Araşdırma bildirir ki, Vaşinqton yaxın illərdə də ikitərəfli anlaşmalar vasitəsilə İsrailə on milyardlarla dollar ayıracaq.
Başqa bir hesabatda ABŞ-ın son iki ildə Qərbi Asiyada hərbi əməliyyatlara 9,65–12,07 milyard dollar xərclədiyi qeyd olunur.
Silah satışları və yeni razılaşmalar
2025-ci ilin yanvarında Trampın yenidən hakimiyyətə gəlməsindən bəri Konqresə əlavə 10,1 milyard dollarlıq silah satış paketləri təqdim olunub. Hazırda ABŞ-ın İsrailə aktiv xarici hərbi satış (FMS) müqavilələrinin sayı 751-dir və ümumi dəyəri 39,2 milyard dollar təşkil edir.
Tarixi MOU-lar iki ölkə arasındakı hərbi ittifaqın güclənməsini göstərir:
-
1998-ci il: 21,3 milyard dollar
-
2008-ci il: 32 milyard dollar
-
2016-cı il: 38 milyard dollar
İsrail ABŞ xarici yardımının ən böyük alıcısıdır və bu vəsait hesabına F-35 qırıcıları, dəqiq idarə olunan sursatlar və digər strateji silah sistemləri əldə edib. Son təsdiqlənmiş müqavilələrdən biri – 18,8 milyard dollarlıq F-15 döyüş təyyarələri – 2029-cu ildən etibarən təhvil veriləcək.
ABŞ-ın bölgədəki hərbi əməliyyatlarının xərcləri
ABŞ-ın regionda həyata keçirdiyi əməliyyatlar – 2025-ci ilin mart və may aylarında Yəmənə zərbələr, 22 iyunda İranın nüvə obyektlərinə hücum – 2023-cü il 7 oktyabrdan bəri ümumilikdə 9,65–12 milyard dollar arasında qiymətləndirilir. Bu məbləğin 2–2,25 milyard dolları İran əleyhinə əməliyyatlara aiddir.
Qurbanların sayı: Qəzza və İran
İsrailin mühasirədə olan Qəzza zolağına qarşı başlatdığı müharibədə indiyədək:
-
70 minə yaxın fələstinli həlak olub.
İranla İsrail arasında iyun ayında baş vermiş 12 günlük müharibədə isə:
-
ən azı 1604 nəfər öldürülüb.
Bu rəqəmlər iki ölkənin bölgədəki hərbi strategiyasının yaratdığı humanitar nəticələri daha da qabarıq şəkildə ortaya qoyur.
