İsrailin Qəzzadakı əməliyyatları beynəlxalq səviyyədə araşdırılır
İsrailin Qəzza zolağında törətdiyi qətliam və dağıntılar beynəlxalq hüquq orqanlarının diqqət mərkəzinə çevrilib. Beynəlxalq ictimaiyyətin artan təzyiqləri fonunda, İsrailə qarşı həm Uluslararası Ədalət Məhkəməsi (UƏM), həm də Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi (BCM) səviyyəsində hüquqi proseslər davam edir.
UƏM-də İsrailə qarşı soyqırım iddiası
Güney Afrika Respublikası 29 dekabr 2023-cü ildə İsrailə qarşı soyqırım iddiası ilə UƏM-də rəsmi şəkildə müraciət etmişdi. Məhkəmə bu çərçivədə üç dəfə müvəqqəti tədbir qərarı çıxarıb və hücumların dərhal dayandırılması tələb olunub.
Bu prosesdə bir çox ölkə İsrail əleyhinə açılan işə müdaxilə (müdahil dövlət statusu) üçün müraciət edib. Türkiyə də onlardan biri olub. Ankara, Qəzzadakı vəziyyətin hüquqi qiymətləndirilməsi üçün geniş araşdırma hesabatı hazırlayaraq UƏM-ə təqdim edib.
Türkiyədən başqa, Kolumbiya, Liviya, Meksika, Fələstin, İspaniya, Çili və Maldiv adaları da məhkəməyə müdaxilə tələbi ilə müraciət edən dövlətlər arasındadır.
Nikaraqua Almaniyanı ittiham edir
UƏM-də paralel şəkildə davam edən digər işdə isə Nikaraqua, Almaniyanı İsrailin soyqırımına şərik olmaqda ittiham edib. Bu iddiaya görə, Almaniyanın İsrailə hərbi və maliyyə dəstəyi göstərməsi beynəlxalq hüququn pozulması kimi qiymətləndirilir.
İsrailin işğalı qanunsuz sayıldı
Eyni zamanda UƏM, İsrailin Fələstin ərazilərini davamlı şəkildə işğal etməsinin beynəlxalq hüquqa zidd olduğu barədə rəy (danışma qərarı) açıqlayıb. Bu qərarda, İsrailin işğalına dərhal son qoyulmasının vacibliyi vurğulanıb.
BCM Netanyahu və Qalant üçün həbs qərarı çıxarıb
İsrailin Qəzzadakı hərbi əməliyyatları Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin də gündəmindədir. BCM Baş prokuroru Kərim Xan, İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu və keçmiş müdafiə naziri Yoav Qalantı “insanlığa qarşı cinayətlər” – yəni mülki şəxsləri qəsdən hədəfə almaq, humanitar yardımı əngəlləmək və genişmiqyaslı məhvetmə əməliyyatları həyata keçirməkdə ittiham edib.
Məhkəmə bu ittihamlar əsasında hər iki şəxs barəsində beynəlxalq həbs qərarı çıxarıb. Nəticədə Netanyahu və Qalant Roma Statutuna qoşulan 124 ölkəyə səfər edə bilmir. Onların bu ölkələrdən hər hansı birinə daxil olması halında, yerli orqanlar tərəfindən tutularaq Laheyə – Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə təhvil verilmələri nəzərdə tutulur.
Beynəlxalq təzyiqlər artır
Ekspertlərə görə, Qəzzadakı hərbi əməliyyatların hüquqi müstəviyə daşınması, İsrailin beynəlxalq arenada təcrid olunmasına səbəb olur. Bununla yanaşı, beynəlxalq hüquq sistemində İsrailin məsuliyyətə cəlb edilməsi istiqamətində yeni bir mərhələnin başlandığı bildirilir.
