Fransada dini ayrı-seçkilik dalğası: müsəlmanlar daha çox hədəfdə
Fransa uzun illərdir özünü “azadlıq, bərabərlik və qardaşlıq” prinsiplərinin daşıyıcısı kimi təqdim etsə də, son illərdə ölkə içində dini ayrı-seçkilik xüsusilə müsəlmanlara qarşı bariz şəkildə artıb. Siyasi və sosial gərginliklərin dərinləşməsi bu dini qrupun gündəlik həyatında ciddi çətinliklərə səbəb olur.
Rəsmi statistikalar və müxtəlif sosial araşdırmalar göstərir ki, Fransada yaşayan müsəlmanların üçdə birindən çoxu işə qəbul, təhsil və dövlət qurumları ilə münasibətlərdə açıq və gizli şəkildə dini ayrı-seçkiliklə üzləşir. Bu durum hicablı müsəlman qadınlar üçün xüsusilə ağırdır. Bir çoxu iş yerlərində maneələrlə qarşılaşır, təhsil müəssisələrində isə təzyiq və məhdudiyyətlərə məruz qalırlar.
Bu reallıq, Fransa kimi laisizm prinsiplərini yüksək dəyərləndirən bir ölkədə fərdi və dini azadlıqların qorunmasına dair suallar doğurur.
Parisin “islamçılıqla mübarizə” siyasəti: tənqidlərin mərkəzində
Fransa hökumətinin “islamçılıq” və radikallaşma ilə mübarizə adı altında qəbul etdiyi sərt qanunlar, tənqidçilərin fikrincə, bütün müsəlman icmasına təzyiq mexanizminə çevrilib. “Separatizmlə mübarizə haqqında qanun” bu çərçivədə ən mübahisəli sənədlərdən biridir. Qanun dövlət qurumlarına və təhsil müəssisələrinə dini təsirin hər bir formasını məhdudlaşdırmağı tapşırır.
Bu yanaşma xüsusilə son terror hücumlarından sonra daha sərtləşdirilsə də, insan haqları təşkilatları bu qanunların radikalizmlə mübarizə əvəzinə müsəlmanların gündəlik həyatına müdaxilə etdiyini və onların hüquqlarını məhdudlaşdırdığını bildirirlər.
Sağçı radikal qrupların yüksəlişi
Fransada sağçı və ifrat sağ qüvvələr vəziyyətdən geniş şəkildə istifadə edir. Marin Lö Penin rəhbərlik etdiyi milli-çıxışlı siyasi hərəkat, eləcə də Avropa Parlamentinin radikal sağ qanadının nümayəndəsi Marion Marşal illərdir müsəlmanların artan sayını “kimlik təhdidi” kimi təqdim edərək siyasi dividendlər qazanır.
Bu qruplar məscidlərin tikintisini, müsəlman icmasının sosial fəallığını və dini azadlıqlarını “islamçılığın yayılması” kimi qələmə verərək daha sərt məhdudiyyətlər tələb edirlər.
Müsəlman icmasının mövqeyi: hüquqlar çərçivəsində kimlik mübarizəsi
Fransadakı müsəlmanların əksəriyyəti dini inanclarından asılı olmayaraq yalnız mədəni və dini kimliklərini qorumağa çalışdıqlarını bildirirlər. Onlar mövcud qanunlara riayət edərək respublika prinsipləri çərçivəsində yaşadıqlarını, lakin artan təzyiqlərin onları sosial və iqtisadi cəhətdən daha çox sıxışdırdığını qeyd edirlər.
İnsan haqları təşkilatlarının xəbərdarlığı
Beynəlxalq təşkilatlar və insan haqları qurumları Fransa hökumətini sistemli ayrı-seçkiliyə yenidən nəzər yetirməyə çağırır. Onların fikrincə, radikallaşma ilə mübarizə bəhanəsi altında qəbul edilən siyasətlər əksinə, müsəlman icmasını daha da təcrid edir və sosial birliyi zəiflədir.
Bu qurumlar hökuməti dialoq əsaslı, qarşılıqlı anlaşmanı gücləndirən siyasətlərə qayıtmağa çağırır. Onlara görə, yalnız bu halda Fransa özünün iddia etdiyi “azadlıq, bərabərlik və qardaşlıq” dəyərlərini həqiqətən yaşada bilər.
Nəticə: Fransa çətin tarazlıq qarşısında
Mövcud vəziyyət göstərir ki, Fransa təhlükəsizlik ehtiyacları ilə vətəndaşlarının dini azadlıqları arasında çətin balans axtarışındadır. Radikallaşma ilə mübarizə apararkən ölkənin əsas konstitusion dəyərlərinin zədələnməməsi vacibdir. Bu tarazlıq qorunmadığı halda isə sosial parçalanma və qarşıdurma riskləri daha da artır.
