Faşirdə nə baş verir?
Sudanda ordu ilə Sürətli Dəstək Qüvvələri (SDQ) arasında aylarla davam edən qarşıdurma Şimali Darfurun mərkəzi Faşirdə kəskinləşib. SDQ-nin uzunmüddətli mühasirəsindən sonra şəhərdə nəzarəti ələ keçirdiyini elan etməsi ölkə daxilində və regionda etnik təmizlənmə qorxularını gücləndirib. Mərkəzi hökumət SDQ-ni kütləvi qətllər törətməkdə və mülki əhaliyə qarşı zorakılıqda ittiham edir.
Faşir ordunun Darfurdakı son böyük dayaq nöqtəsi hesab olunurdu. Şəhərin itirilməsi iki ildir davam edən müharibədə kritik mərhələ kimi dəyərləndirilir. Hazırda ordunun ölkənin şimal, şərq və mərkəz bölgələrində, SDQ-nin isə Qərbdə – Darfurda və cənubun bəzi hissələrində üstünlük əldə etdiyi bildirilir.
Mülkilərə qarşı zorakılıq iddiaları
Sudan vətəndaş cəmiyyəti institutları, o cümlədən Sudan Həkimlər Şəbəkəsi və Təcili Yardım Vəkilləri Heyəti, Faşir və Şimali Kurdufanın Bara şəhərində silahsız sivillərin qətlə yetirilməsi, ev basqınları, talan və məcburi itkinlər barədə məlumatlar paylaşırlar. Sosial şəbəkələrdə “Faşiri xilas edin” çağırışları geniş yayılıb; yerli mənbələr şəhərə çıxışın kəsilməsi, rabitənin pozulması və zərərçəkən məhəllələrə çatmağın çox çətin olduğunu vurğulayır.
Humanitar böhran: xəstəxanalar hədəfdə, aclıq dərinləşir
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) Faşirdə qismən fəaliyyət göstərən yeganə tibb ocaqlarından biri — “Ərəbistan” Qadın və Doğum Xəstəxanasının yenidən hücuma məruz qaldığını bildirib. Təxminən 260 min mülki şəhər daxilində ilişib qalıb; qida və su qıtlığı kəskinləşir. Yerli mənbələr SDQ-nin şəhər ətrafında təxminən 35 mil uzunluğunda torpaq səddi qurduğunu, bunun humanitar yardımın girişini və təxliyəni əngəllədiyini qeyd edir.
Xartumdan və beynəlxalq qurumlardan siqnallar
Sudan Egemenlik Şurasının sədri, ordu komandanı Abdulfəttah əl-Burhan daha böyük dağıntı və mülki itkinin qarşısını almaq üçün şəhərdən taktiki geriçəkilmə qərarını təsdiqlədiyini bildirib. O, Faşirdə və ölkənin digər bölgələrində törədilən cinayətlərin BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarlarına və beynəlxalq normalara zidd olduğunu vurğulayıb.
BMT Baş katibi Antonio Quterreş Sudan münaqişəsinin xarici müdaxilələrlə beynəlxalq müstəviyə çıxdığını deyərək vəziyyətin siyasi həll şansını zəiflətdiyini qeyd edib. Bəzi beynəlxalq hesabatlarda xaricdən SDQ-yə hərbi dəstək iddiaları da yer alır; bu, müharibənin daha da uzanacağına dair narahatlıqları artırır.
Parçalanma riski və regional təhlükə
Analitiklər Faşirin süqutunu Sudanın de-fakto bölgülməsi üçün təhlükəli siqnal sayırlar: ordunun nəzarət etdiyi hissələr ilə SDQ-nin tutduğu ərazilər arasında sabit cəbhə xəttləri formalaşır. Bu dinamika təkcə Sudanın gələcəyini deyil, qonşu ölkələrin təhlükəsizliyini, qaçqın axınlarını və bütün Şərqi–Mərkəzi Afrika regionunda sabitliyi risk altına qoyur.
Təcili ehtiyac: atəşkəs və müdafiə dəhlizləri
BMT qurumları sivillər üçün təhlükəsiz keçid dəhlizləri, dərhal humanitar atəşkəs və yardım karvanlarının şəhərə girişinə imkan verilməsini tələb edirlər. Müşahidəçilər bildirirlər ki, konkret beynəlxalq təzyiq və yerli tərəflərin öhdəlikləri olmadan Faşirdə etnik motivli zorakılığın genişlənməsi riski qalır.
