Trampın “sülh yaradıcı” iddiaları şübhə altındadır
“Reuters” agentliyi müşahidəçilərə istinadən yazır ki, ABŞ prezidenti Donald Tramp bu il Nobel Sülh Mükafatının qalibi olmayacaq. Ekspertlər hesab edirlər ki, onun “sülh yaradıcısı” obrazı reallıqdan uzaqdır.
İsveçli beynəlxalq münasibətlər mütəxəssisi Peter Vollensteyn “France-Presse” agentliyinə açıqlamasında bildirib:
“Yox, Tramp bu il qalib olmayacaq. Ola bilər ki, gələn il adını eşidək. O vaxta qədər onun müxtəlif təşəbbüslərinin, xüsusilə Qəzza ilə bağlı addımlarının nəticələri aydınlaşacaq.”
Ekspertlərin fikrincə, Trampın “Amerika əvvəlcə” prinsipi ilə yürüdüyü siyasət Nobel-in ruhuna ziddir, çünki bu yanaşma beynəlxalq əməkdaşlıq və xalqlar arasında həmrəyliyi zəiflədir.
Nobel prinsipləri ilə ziddiyyət
Oslo Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (PRIO) direktoru Nina Qreiger bildirib ki, Trampın Qəzza ilə bağlı vasitəçilik səylərinə baxmayaraq, onun siyasəti Nobel-in banisi Alfred Nobel-in vəsiyyətindəki prinsiplərə – beynəlxalq əməkdaşlıq, xalqlar arasında dostluq və silahsızlanmaya – uyğun gəlmir.
Trampın Nobel şansını azaldan bir sıra səbəblər var:
-
beynəlxalq təşkilatlardan və çoxtərəfli sazişlərdən çıxması,
-
ticarət müharibələri aparması,
-
Danimarkanın Qrinlandiya adasına iddia irəli sürməsi,
-
ABŞ şəhərlərinə ordu yerləşdirməsi,
-
akademik azadlığa və ifadə azadlığına təzyiqlər.
Yurgen Vatn Fridens, Nobel Sülh Komitəsinin sədri, bildirib:
“Biz namizədin fəaliyyətinə bütöv şəkildə baxırıq. Əsas meyar – onun sülh naminə gerçəkdə gördüyü işlərdir.”
Bu il kimlər favorit sayılır?
Osloda hazırda bir neçə ad müzakirə olunur:
-
Sudan “Emergency Room” (ERR) adlı vətəndaş şəbəkəsi,
-
Yuliya Navalnaya, Rusiya müxalifət lideri Aleksey Navalnının həyat yoldaşı,
-
Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) Demokratik Təsisat və İnsan Hüquqları Bürosu (ODIHR).
Norveç Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun tədqiqat direktoru Halvard Lira qeyd edib ki, komitə son illərdə insan haqları, demokratiya, qadın və mətbuat azadlığına yönəlmiş təşəbbüslərə üstünlük verir.
“Bu il qalibin daha az mübahisəli bir şəxs və ya təşkilat olacağı ehtimalı yüksəkdir,” – deyə o bildirib.
“Reuters”in məlumatına görə, Nobel Komitəsi bu il BMT Baş katibi Antonio Quterreşi və ya BMT-nin qaçqınlarla bağlı qurumlarını (UNHCR, UNRWA) mükafatlandırmaqla beynəlxalq qaydalara sadiqliyini göstərə bilər.
Alternativ olaraq, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi, eləcə də “Jurnalistləri Qoruma Komitəsi (CPJ)” və ya “Sərhədsiz Reportyorlar” kimi mətbuat azadlığı təşkilatları da mümkün namizədlər arasında göstərilir.
338 namizəd və rekord sayda müharibə
Bu il Nobel Sülh Mükafatına 338 fərd və təşkilat namizəd irəli sürülüb. Siyahı 50 il ərzində gizli saxlanılır. Namizəd irəli sürmək hüququ parlament üzvlərinə, nazirlərə, keçmiş laureatlara və akademiklərə verilir.
Mükafat qalibi cümə günü, Oslo vaxtı ilə saat 11:00-da açıqlanacaq. Ekspertlər bildirirlər ki, dünya 2024-cü ildə rekord sayda silahlı münaqişə ilə üz-üzə qalıb – bu, 1946-cı ildən bəri ən yüksək göstəricidir.
Xatırladaq ki, 2024-cü ildə Nobel Sülh Mükafatı “Nihon Hidanqyo” təşkilatına – Xirosima və Naqasaki atom hücumlarından sağ qalanlara verilmişdi.
