Azərbaycanda taksi xidmətində dövlət inhisarı güclənir
Son iki ildə Azərbaycanda taksi xidməti sahəsinə dövlətin müdaxilələri kəskin artıb. 2023-cü ilə qədər bazarda rəqabət mövcud idisə, qanunvericilikdə edilən dəyişikliklər inhisarlaşmanı sürətləndirib. Yeni rüsumlar, texniki tələblər və imtahan prosedurları kiçik sahibkarların fəaliyyətini demək olar ki, mümkünsüz edib.
Sərtləşdirilən qaydalar və nəticələri
2023-cü ildən qüvvəyə minən dəyişikliklərə əsasən, taksi fəaliyyətinə buraxılış üçün dövlət rüsumları tətbiq olunub:
-
Buraxılış vəsiqəsi – 125 manat
-
Buraxılış kartı – 25 manat
-
Operator icazəsi – 3000 manat
Bundan əlavə, sürücülər etik davranış və sərnişindaşıma qaydaları üzrə imtahan verməlidirlər. 2024-cü ildən etibarən isə yalnız Euro-5 standartına cavab verən, yaşı 15 ildən az olan avtomobillərin taksidə işləməsinə icazə verilir. Bu məhdudiyyətlər nəticəsində minlərlə sürücü bazarı tərk edib.
Son iki ildə 44 min avtomobil taksi xidmətindən çıxarılıb, sifarişlərdə iştirak edən maşınların sayı 23 minə enib. Hazırda ölkədə yalnız 13 operator fəaliyyət göstərir. Bu, həm işsizlik, həm də sərnişinlər üçün qiymətlərin artması ilə nəticələnib.
Tıxac və bahalaşma problemi
Qaydalara baxmayaraq, Bakıda tıxacların azaldığı müşahidə olunmur. Əksinə, taksilərin azalması vətəndaşları şəxsi avtomobil almağa sövq edib. Nəticədə yol sıxlığı daha da artıb.
Qiymətlər də kəskin bahalaşıb. Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2024-cü ildə taksi xidmətlərindən əldə edilən gəlir 253,7 milyon manat təşkil edib. Bu, 9,6 faiz artım deməkdir. Lakin əvvəlki illərlə müqayisədə artım tempi zəifləyib və əsasən qiymət bahalaşması hesabına baş verib.
Aeroportda dövlət monopoliyası
Ən ciddi narazılıq isə Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanında yaranıb. Burada yalnız “Bakı Taxi Xidməti” MMC-yə məxsus taksilərin fəaliyyətinə icazə verilib. “Bolt” və “Uber” kimi şirkətlərə qadağa qoyulub.
Yeni tariflər əvvəlki qiymətlərlə müqayisədə xeyli bahadır:
-
Açılış qiyməti (3 km-ə qədər) – 6 AZN
-
3–25 km üçün hər km – 0,95 AZN
-
26 km-dən yuxarı – hər km – 0,70 AZN
Beləliklə, əvvəllər 10–15 manata başa gələn marşrutlar indi 25–30 manata yüksəlib.
Ekspertlərin mövqeyi
İqtisadçılar bu addımı açıq-aşkar inhisarçılıq kimi qiymətləndirirlər. Ekspert Samir Əliyev bildirib ki, AZAL ilə “AZCON” Holdinqin razılaşması nəticəsində bazar rəqabətsiz mühitə çevrilib. Onun sözlərinə görə, bu, həm özəl sektoru sıxışdırır, həm də vətəndaşların hüquqlarını pozur.
Multimedia Mərkəzinin rəhbəri Osman Gündüz də hava limanında rəqabətin süni şəkildə məhdudlaşdırıldığını qeyd edərək, bu siyasətin Rəqabət Məcəlləsinə zidd olduğunu bildirib.
Mütəxəssislər ümid edirlər ki, Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Agentliyi vəziyyətə müdaxilə edəcək. Lakin indiyədək bu qurumun oxşar hallara təsir göstərməsi müşahidə edilməyib.
Hazırkı vəziyyət göstərir ki, taksi bazarında dövlət inhisarı güclənir, qiymətlər artır, vətəndaşlar isə daha az seçim imkanına malik olurlar. Aeroportda tətbiq edilən monopolist yanaşma isə ölkənin beynəlxalq imicinə də mənfi təsir göstərir.
