2025 Nobel Fizika Mükafatı üç alimə verildi
İsveç Kral Elmlər Akademiyası 2025-ci il Nobel Fizika Mükafatının qaliblərini elan edib. Akademiyanın Stokholmda keçirdiyi mətbuat konfransında bildirilib ki, bu il mükafat “elektrik dövrəsində makroskopik kvant mexaniki tünelləşmə və enerji kəmiyyətləşməsinin kəşfi”nə görə üç görkəmli fizikə təqdim olunur.
Mükafatın sahibləri — ABŞ-ın Kaliforniya ştatında fəaliyyət göstərən britaniyalı alim Con Klark (John Clarke), fransız fizik Mišel Devoret (Michel Devoret) və amerikalı Con Martinis (John Martinis) olmuşdur.
Kəşf kvant fizikası üçün yeni mərhələ açdı
Akademiyanın açıqlamasında qeyd olunur ki, bu alimlərin işi kvant mexanikasının elektrik dövrələrindəki tətbiqini dərindən anlamağa imkan yaradıb və kvant hesablama texnologiyalarının inkişafına əhəmiyyətli töhfə verib.
Qeyd edilib ki, onların kəşfləri “enerjinin kvant səviyyəsində ölçülə bilən təbiətini sübut etməklə” elmi dünyada yeni tədqiqat istiqamətləri açıb.
Keçmiş ilki laureatlar və Nobel tarixi
Xatırladaq ki, 2024 Nobel Fizika Mükafatı “yapay sinir şəbəkələri və maşın öyrənməsi sahəsindəki elmi töhfələrinə görə” ABŞ-lı Con Hopfild (John Hopfield) və Kanada vətəndaşı, ingilis əsilli Cefri Hinton (Geoffrey Hinton)-a təqdim edilmişdi.
Nobel Mükafatları İsveçli ixtiraçı Alfred Nobelin vəsiyyətinə əsasən təsis edilib. 1900-cü ildə yaradılan Nobel Fondu, insanlığa xidmət edən elm, ədəbiyyat, sülh və tibbi nailiyyətlərə görə bu mükafatları təqdim edir.
Hazırda mükafatlar İsveç Kral Elmlər Akademiyası, İsveç Akademiyası, Karolinska İnstitutu və Norveç Nobel Komitəsi tərəfindən fizika, kimya, ədəbiyyat, sülh və tibb sahələrində təqdim olunur.
Bundan əlavə, Nobel İqtisadiyyat Mükafatı 1968-ci ildə İsveç Mərkəzi Bankının təşəbbüsü ilə Alfred Nobelin xatirəsinə təsis olunub və ilk dəfə 1969-cu ildə təqdim edilib.
Törən 10 dekabrda keçiriləcək
Ənənəyə uyğun olaraq, Nobel Mükafatları hər il 10 dekabrda, Alfred Nobelin anım günündə təşkil edilən rəsmi mərasimdə sahiblərinə təqdim olunur.
Tarix boyu 1901-ci ildən bəri mükafat bir neçə dəfə verilməyib. Ümumilikdə 49 dəfə baş tutmayan təqdimatların əksəriyyəti Birinci və İkinci Dünya müharibələri dövrünə təsadüf edib.
2020 və 2021-ci illərdə isə Kovid-19 pandemiyası səbəbindən mükafatlandırma mərasimləri onlayn formatda keçirilib.
