SIPRI: Qlobal silah satışları 2024-cü ildə tarixinin ən yüksək səviyyəsinə çatdı
Stokholm Beynəlxalq Sülh Tədqiqatları İnstitutunun (SIPRI) yeni hesabatı göstərir ki, 2024-cü ildə dünyanın ən böyük 100 müdafiə şirkətinin gəlirləri 5,9% artaraq 679 milyard dollara yüksəlib. Bu, 2018-ci ildən bəri ən güclü illik artım hesab olunur.
Hesabatın müəllifləri artımı əsasən Ukraynadakı müharibə, Qəzzaya qarşı soyqırım, regional gərginliklərin artması və böyük dövlətlərin hərbi xərclərinin yüksəlməsi ilə izah edir.
ABŞ və Avropa şirkətləri satışları sürətlə artırır
ABŞ şirkətləri ümumilikdə 334 milyard dollar gəlir əldə edərək bazarda üstün mövqelərini qoruyublar. Bu artım F-35 qırıcıları və “Columbia” sinifli sualtı qayıqlar kimi böyük layihələrdə gecikmələrə baxmayaraq baş verib.
Avropada isə 26 şirkətdən 23-ü gəlirlərini artırıb. Ümumi satışlar 13% artaraq 151 milyard dollara yüksəlib. Çexiya mənşəli “Czechoslovak Group” ən böyük sıçrayışa imza atıb: Ukraynaya avadanlıq tədarükünün genişlənməsi şirkətin gəlirlərini 193% artırıb.
Rusiya və Türkiyədə artım davam edir
Sanksiyalar və kadr çatışmazlığına baxmayaraq Rusiya müdafiə şirkətləri gəlirlərini 23% artıraraq 31,2 milyard dollara çatdırıblar. Artım, əsasən Ukrayna müharibəsinə bağlı daxili sifarişlərin çoxalması ilə izah edilir.
Türkiyə də qlobal silah bazarında mövqeyini gücləndirib. Bu il SIPRI-nin Top-100 siyahısında beş Türkiyə şirkəti yer alıb: ASELSAN, TAI, Baykar, Roketsan və siyahıya yeni daxil olan MKE. Bununla da ölkənin ümumi müdafiə gəlirləri 11% artaraq 10,1 milyard dollara çatıb.
Asiya-Sakit okean regionunda qarışıq dinamika
Asiya-Sakit okean şirkətlərinin ümumi satışları 1,2% azalsa da, Yaponiya və Cənubi Koreya şirkətləri yüksələn ixrac və regional silahlanma proqramları sayəsində iki rəqəmli artım nümayiş etdirib. Çində isə genişmiqyaslı korrupsiya təftişləri fonunda satınalma azalması bu regionun ümumi göstəricilərini aşağı salıb.
Qərbi Asiya şirkətləri rekord nümayəndəlik əldə edir
Qərbi Asiya regionu bu il SIPRI siyahısında indiyədək ən yüksək təmsilçiliyə nail olub — siyahıda yer alan doqquz şirkət ümumilikdə 31 milyard dollar gəlir əldə edib. “İsrail” şirkətləri isə Qəzzaya qarşı soyqırım səbəbilə beynəlxalq qınaqlara baxmayaraq gəlirlərini artırmağa davam edib.
2023-cü il 7 oktyabrdan bəri “Sionist Rejim Ordusu” Qəzzada 70 103-dən çox fələstinlini — əsasən qadın və uşaqları — qətlə yetirib, 170 985 nəfəri isə yaralayıb. Beynəlxalq hüquq-müdafiə təşkilatları Qərb dövlətlərini bu cinayətlərə silah satışı ilə ortaq olmamağa çağırsa da, bir çox hökumətlər tədarükləri davam etdirib.
